Gerard de Kleijn, projectleider Sociale Vernieuwing, blikt terug op de Opzoomerdag van 28 mei 1994 in Rotterdam. “Het was een uitbarsting van sociale energie. Als je iets geels aan had, hoorde je er gewoon bij.”

In de vroege intercity van Amersfoort naar Rotterdam wrijft de conducteur
even flink in de ogen. Ook passagiers kijken verbaasd op als ze een heer
in een kanariegeel maatpak plaats zien nemen. ‘Ik wist niet dat het
Songfestival al begonnen was,’ merkt iemand belangstellend op.
‘Ja, ik doe mee aan de voorronde,’ grapt Gerard de Kleijn. Even terug naar
Rotterdam. Dertig jaar geleden droeg hij daar als afzwaaiend projectleider
Sociale Vernieuwing datzelfde pak tijdens de Opzoomerdag van 28 mei 1994.
‘Een enorm vrolijke dag die met weinig te vergelijken valt.’

opzoomerdag

De Opzoomerdag vormde het overdonderende slotstuk van de sociale vernieuwing. Niet om er een punt achter te zetten, maar een komma. Het werd overgedragen aan de stad, aan de Rotterdammers. ‘Het was voor mij een emotionele dag. Heel de stad zag geel en overal zag je Oppie, de kleur en de mascotte van het Opzoomeren toentertijd. Laat duizend bloemen bloeien was het motto. En dat zag je. Van wijk tot wijk waren duizenden Rotterdammers, diensten, scholen, instellingen en bedrijven samen in de weer om straten, speeltuinen en pleinen op te knappen.’

Per fiets – een gele uiteraard – peddelde hij door de stad om het wonder, want dat was het eigenlijk, te aanschouwen. ‘Het was een uitbarsting van sociale energie. Als je iets geels
aanhad, hoorde je er gewoon bij. Dat gele maatpak van mij is na afloop naar de stomerij gegaan, want wat was ik bezweet.’ De Kleijn was niet de enige die in een geel maatpak rondliep. Ook toenmalig burgemeester Bram Peper (zie inzetje) liet zich bij een kleermaker op de Oude Binnenweg zo’n pak aanmeten.

SOCIALE VERNIEUWING

Maar waar kwam de sociale vernieuwing vandaan? Wat is het eigenlijk? Gerard de Kleijn grinnikt. ‘Dat is eigenlijk bewust vaag gehouden, want daarmee maak je het vrijheidsgevoel het grootst.’ Het gevoel van urgentie dat er iets moest gebeuren in de stad was er ook. ‘Rotterdam was langzaam aan het herrijzen. Het was de tijd van de stadsvernieuwing. Gebouwen werden hoger en glimmender. Toch voelden veel Rotterdammers in de oude
stadswijken zich niet happy. De voorspoed leek vooral te gaan naar wie toch al de wind mee had.’

De Kleijn: ‘Er was gebrek aan contact, veel werkloosheid, migratie, taalarmoede, wantrouwen en veel gemopper op de overheid. Na de stadsvernieuwing was het tijd voor de sociale vernieuwing.’ Van Rotterdammer tot Rotterdammer, maar ook van Rotterdammer tot overheid, beseften ze in het stadhuis. ‘Oftewel: hoe versterken we de sociale structuur in de stad?’ Gerard de Kleijn, die ook meedraaide in de stadsvernieuwing,
mocht daarop een actieplan ontvouwen aan het college. ‘Mijn eerste punt was: ik wil geen geld maar ambtenaren die een paar uur in de maand hiervoor vrij willen maken,
medestanders zogezegd. Toestemming van je chef had je niet nodig.’ College: akkoord. ‘Een aantal bladzijden in het actieplan hield ik blanco. Hiermee kon ingespeeld worden op de
kracht die los kwam uit de stad zelf.’ Gemeenteraad: akkoord. ‘Daarmee had ik als socioloog eigenlijk een vrijbrief en kon ik me uitleven in mijn baan.’

Deze inhoud is beschikbaar na het accepteren van de marketingcookies.

Cookie-instellingen wijzigen Bekijk op YouTube Opent in een nieuw venster

NIEUW ELAN OPBOUWWERK

Een klein projectbureau ging vanuit een kamertje in het stadhuis aan de slag. Het duurde een jaartje, maar toen de bal eenmaal begon te rollen was er geen houden meer aan. ‘Ideeën uit de stad deelden we maandelijks in een krant.’ Van social media had nog niemand gehoord. ‘Mensen voelden zich daardoor gezien en brachten anderen weer op ideeën. Opbouwwerkers als Johan Janssens (later directeur Opzoomer Mee), Ton Huiskens, Ed de Meijer en Anne van Veenen (directeur Instituut Opbouwwerk Rotterdam) zagen de sociale vernieuwing als een kans om het opbouwwerk, waarop flink bezuinigd was, nieuw elan te geven. En je had ook Kor Kegel van het Rotterdams Dagblad die elke scheet die we lieten in de krant zette. Op een gegeven moment hoefden we het niet weer aan te jagen. Er was voldoende massa, een zichzelf versterkend proces.’

opzoomerstraat

De initiatieven die los kwamen in de stad werkten volgens het principe premie op de actie. ‘We waren geen loket, maar gingen achter de mensen aan die zonder ophef iets in hun
straat of buurt betekenen. Als je al goed bezig was, kreeg je een premie.’ Een van de voorbeelden die boven kwam borrelen was het initiatief van de Opzoomerstraat. Daar waren ze de auto-inbraken, vervuiling en drugsoverlast spuugzat. Vader en zoon Hooijmaijers gingen zelf gevellampjes (de latere Opzoomerbolletjes) en bezems kopen en veroverden samen met hun buren de straat terug. ‘Die kant moet het op, dachten
we toen. Hier heb je bewoners die actie ondernemen. Dan moet je als gemeentelijke diensten ook klaarstaan om ze te helpen. Sociale vernieuwing was ook bestuurlijke vernieuwing.

Deze inhoud is beschikbaar na het accepteren van de marketingcookies.

Cookie-instellingen wijzigen Bekijk op YouTube Opent in een nieuw venster

opzoomer mee

De acties van de Opzoomerstraat vormden het begin van het Opzoomeren in Rotterdam. Maar waar ging Gerard de Kleijn nou eigenlijk heen op die dag van zijn treinreis? ‘Vanaf Centraal wandelde ik naar Opzoomer Mee in de Pupillenstraat voor een reünie met mijn collega’s van het projectbureau. ‘Ook mooi om te zien hoe bij Opzoomer Mee nog steeds met hetzelfde enthousiasme en elan gewerkt wordt. Het bestaat, het is geen sprookje, dacht ik toen.’

GERARD DE KLEIJN

Gerard de Kleijn promoveerde in 1985 in de Sociale Wetenschappen met een proefschrift over de stadsvernieuwing. In Rotterdam werkte hij in de stadsvernieuwing en werd directeur van de dienst Openbaar Onderwijs. Momenteel is hij projectleider van stichting de zes samenwerkende stadsmusea. Eind 2024 verschijnt zijn boek Vier maal Nederland.

Reünie projectbureau Sociale Vernieuwing in 2024. Op de foto: Monique
Gordijn, Judith Clement, Nicole Smooten, Henk Huitink, Frans Nesselaar, Rita Kruik,
Gerard de Kleijn en de oud-directeur van Opzoomer Mee Johan Janssens.